Kamienica powstała najpewniej w XVIII w. jako szczytowa budowla barokowa. W 1817 r. zmieniła właściciela, którym stał się sukiennik Jan Gottlieb Radek. Posesję z zabudową za 2750 talarów nabył on od futrzarza Jana Daniela Gumprechta. W tym czasie w obrębie nieruchomości znajdowały się: dom mieszkalny z oficyną i małą stajnią oraz stajnia, pralnia z kuchnią i komórką, a także budynek tylny.

W 1838 r. doszło do kolejnej zmiany właściciela. Posesję z zabudową od Radka kupił za niższą cenę, mianowicie 1350 talarów, destylator Józef Abraham Moll. Cieszył się on przyrynkową własnością kilkadziesiąt lat. W tym czasie, zapewne w latach 70. XIX w., Moll dokonał poważnej przebudowy domu, który z układu szczytowego zmienił się w kalenicowy. W tej formie, w 1889 r., destylator sprzedał kamienicę leszczyńskiemu kupcowi Karolowi Kretschmerowi. Ten niemal od razu przystąpił do szeroko zakrojonych prac projektowych i budowlanych, mających na celu dalszą zmianę oblicza kamienicy.

W 1890 r. lokalny mistrz budowlany Eduard Stein zaprojektował dla Kretschmera zmiany w obrębie domu frontowego, mianowicie w sferze klatki schodowej oraz lokalu handlowego i jego podpiwniczenia. Stein zakładał przeniesienie klatki schodowej na północ, a także przebudowę lokalu handlowego oraz pogłębienie piwnicy i wymianę jej stropu na strop ceramiczny odcinkowy (kapę pruską). Ostatecznie koncepcja przesunięcia klatki schodowej oraz wymiany stropu nad pogłębioną piwnicą nie doszły do skutku, a do planów tych powrócono dopiero przed II wojną światową.

Rezygnacja z wdrożenia koncepcji Steina owocowała niewielkimi inwestycjami w oficynie, a przede wszystkim częściową przebudową układu wnętrz domu, co nastąpiło w 1894 r. według projektów mistrza budowlanego Józefa Piwońskiego. W 1902 r. wykuto dwa nowe otwory okienne w budynku oficyny, zaprojektowane przez leszczyńskiego mistrza budowlanego Heinricha Müllera. Wkrótce potem, w 1906 r., inny mistrz budowlany, Konrad Wittig, zaprojektował przebudowę domu tylnego, w którym najważniejszą nowością było wykonanie bramy przejazdowej na ob. ul. Zieloną. Na krótko przed I wojną światową, w 1913 r., posesja z kamienicą zostały włączono do centralnego systemu kanalizacyjnego. Przy okazji tej inwestycji powiązano wyraźnie dom frontowy z oficyną, w której – w obrębie planowanej do likwidacji klatki schodowej – wykonano ubikacje i łazienkę. Dodatkowo łazienkę wykonano również w środkowym trakcie domu mieszkalnego, co nastąpiło wkrótce po I wojnie światowej, prawdopodobnie w 1922 r.

W 1937 r., wskutek tarapatów finansowych rodziny Kretschmerów, doszło do przymusowej egzekucji komorniczej nieruchomości. Tym sposobem posesja z domem i zabudową towarzyszącą w 1939 r. stała się własnością niejakiej Marii Eisermann. Nowa właścicielka, zgodnie z projektami Franciszka Toboły, zamierzała przebudować fasadę, powiększając okno wystawowe sklepu oraz drzwi wejściowe. Ponadto planowano pogłębienie piwnic i założenie nowego stropu płaskiego systemu Kleina. Jednym słowem: zamierzano wdrożyć zmodyfikowaną nieco koncepcję przebudowy Steina z 1890 r.

W połowie lipca 1939 r. wydano pozwolenie na projektowane prace budowlane, które podjęto dosłownie w przeddzień wybuchu II wojny światowej. Wkrótce potem Maria Eisermann została wywłaszczona przez władze hitlerowskie, a nowym właścicielem posesji z kamienicą został Herbert Hübner. W 1943 r. złożył on wniosek o rozbiórkę określanego jako 100-letni budynku tylnego. Do końca tegoż roku obiekt rozebrano.

Po II wojnie światowej właścicielką kamienicy została ponownie Maria Eisermann. Od razu przystąpiła do prac porządkowych na posesji oraz do budowy murowanego parkanu od strony ul. Zielonej. Notabene budowę parkanu wstrzymano w 1948 r. z powodu braku stosownego pozwolenia budowlanego. Z kolei w 1951 r. właścicielka przedsięwzięła prace rozbiórkowe przy oficynie, która groziła zawaleniem. Budynek obniżono o dwie kondygnacje, pozostawiając część parterową i wykonano od nowa strefę poddasza.

Zgodnie z decyzją konserwatorską z dnia 17 września 1970 r. kamienica została objęta rejestrem zabytków pod numerem 524/1237.

dr hab. Miron Urbaniak, prof. nadzw.

Instytut Historyczny UWr

Bibliografia:

1     Archiwum Państwowe w Lesznie, Akta miasta Leszno.

2     Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu Delegatura w Lesznie, Ewa Kręglewska-Foksowicz, Kamienica Rynek nr 22. Rozpoznanie historyczno-konserwatorskie, Poznań 1979.

3     Komolka Mirosława, Sierpowski Stanisław, Leszno. Zarys dziejów, Poznań 1987.

4     Kręglewska-Foksowicz Ewa., Sztuka Leszna, Poznań 1981.

5     Urbaniak Miron, Modernizacja infrastruktury miejskiej Leszna w latach 1832–1914, Poznań 2009.